Ακράγας ή Ακράγαντας

Αρχαία ελληνική πόλη της Σικελίας. Στην τοποθεσία της βρίσκεται σήμερα η πόλη Αγκριτζέντο (Agrigento, 52.900 κάτ. το 2002). Αποτελεί πρωτεύουσα επαρχίας, χτισμένη σε λόφο που δεσπόζει στη θάλασσα, περίπου 4 χλμ. από τη νότια ακτή του νησιού, όπου βρίσκεται το Πόρτο Εμπεντόκλε (Λιμάνι του Εμπεδοκλή). Στην αρχαιότητα ο Α. ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας. Τα σωζόμενα μνημεία εκείνης της εποχής αποτελούν το μεγαλύτερο συγκρότημα δωρικών ναών της ελληνικής αρχαιότητας. Ιστορία. Χτισμένος τον 6ο αι. π.Χ. από κατοίκους της Γέλας (κατά τον Θουκυδίδη) ή Ροδίους (κατά τον Πολύβιο), ο Α. έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του τον 5ο αι. π.Χ. υπό την τυραννίδα του Θήρωνα. Η μεγάλη αίγλη του άρχισε να σβήνει το 406, όταν κατέστρεψαν την πόλη οι Καρχηδόνιοι· από τότε δεν κατόρθωσε να αποκτήσει ξανά το λαμπρό του μεγαλείο. Γνώρισε ύστερα τη ρωμαϊκή κυριαρχία, τον κατέλαβαν αργότερα βαρβαρικά φύλα, τον ανέκτησαν οι Βυζαντινοί και από τον 10ο αι. παρακολουθεί την τύχη ολόκληρης της Σικελίας. Σημείο συγκέντρωσης των αγροτικών προϊόντων της περιοχής του, σήμερα ο Α. διαθέτει και μερικές βιομηχανίες, ενώ στα περίχωρά του γίνεται εκμετάλλευση κοιτασμάτων θείου, γύψου και ορυκτού αλατιού. Δύο χλμ. νότια της σημερινής πόλης (που είναι χτισμένη στη θέση της αρχαίας ακρόπολης) μέσα στον περίβολο των αρχαίων τειχών, απλώνεται η Κοιλάδα των Ναών, μια ζώνη μεγάλης αρχαιολογικής αξίας· διατηρούνται εκεί σε καλή σχετικά κατάσταση, αν και δοκιμασμένοι δυστυχώς από τους σεισμούς, οι μεγαλύτεροι δωρικοί ναοί της Μεγάλης Ελλάδας, κατασκευασμένοι μεταξύ του τέλους του 6ου και του τέλους του 5ου αι. π.Χ. Ο αρχαιότερος από τους ναούς αυτούς είναι ο γνωστός ως ναός του Ηρακλή, χωρίς να είναι βέβαιο αν πριν από τη ρωμαϊκή εποχή ήταν αφιερωμένος στον Ηρακλή. Οι διαστάσεις του είναι 74 x 28 μ. Μεγάλη ώθηση στην κατασκευή των ναών έδωσε η αφθονία των εργατικών χεριών, επακόλουθο της νίκης του Α. εναντίον της Καρχηδόνας στην Ιμέρα, το 480 π.Χ., και της σύλληψης μεγάλου αριθμού αιχμαλώτων. Στην περίοδο αυτή ανήκει και το Ολυμπιείον, ναός του Ολύμπιου Δία, το μέγιστο οικοδόμημα της Σικελίας και ένα από τα μεγαλύτερα της αρχαιότητας (περίπου 117 χ 54 μ.), με 38 μορφές Γιγάντων ύψους 7,65 μ., ως υποστηρίγματα του θριγκού. Καλά διατηρημένοι είναι ο ναός της Ομόνοιας (39 x 17 μ.), σχεδόν ανέπαφος, και ο ναός της Λακινίας Ήρας (38 x 17 μ.), που με τους 25 όρθιους κίονές του μας δίνει μια ιδέα της κομψότητας της δωρικής αρχιτεκτονικής στη Μεγάλη Ελλάδα. Μετά την περίοδο που χτίστηκαν οι ναοί, ο Α. βάδισε αργά προς την παρακμή, που επιταχύνθηκε ύστερα από τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Ωστόσο τα μεγάλα τείχη του, ακόμη και δέκα αιώνες αργότερα εξακολουθούσαν να είναι τόσο ισχυρά που προστάτευσαν τους κατοίκους του από την εισβολή του Γεζέριχου (456 μ.Χ.). Πόλεις με την ονομασία Α. υπήρχαν και στην Αιτωλία, την Εύβοια, τη Θράκη και την Κύπρο. O ναός των Διόσκουρων στον Ακράγαντα. Αναστηλώθηκε το 1836, πιθανώς με κίονες ναού του 5ου αι. π.Χ. και με θριγκό ελληνιστικού κτίσματος (φωτ. Sef). Ακράγας: μερική άποψη του νέου τμήματος. Η πόλη που στην αρχαιότητα γνώρισε μια περίοδο λαμπρότητας, είναι χτισμένη στον λόφο όπου υψωνόταν η αρχαία ακρόπολη (φωτ. Sef). Ο ναός της Ομονοίας στον Ακράγαντα. Χτίστηκε τον 5ο αι. π.Χ. Στα νεότερα χρόνια μετατράπηκε σε καθολική εκκλησία και διατήρησε αυτόν τον χαρακτήρα έως το τέλος του 18ου αι. (φωτ. Sef).